ในอดีตการใช้งาน แผนที่ ถือเป็นสิ่งที่จำเป็นมากๆ เนื่องด้วยมันยังไมได้มีวิวัฒนาการล้ำหน้าเหมือนสมัยนี้ที่เพียงกดเข้าไปดูใน GPS ก็สามารถบอกระยะทางต่างๆ ให้กับเราได้หมด ดังนั้นการใช้งานแผนที่จึงเป็นสิ่งที่ต้องใช้ความชำนาญมากพอสมควรเหมือนกัน ซึ่งแผนที่แต่ละยุคสมัยก็มีการเปลี่ยนแปลง เพิ่มลดรูปแบบต่างๆ มากมายให้เลือกใช้งานกัน ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์หรือความต้องการเกี่ยวกับเรื่องที่ใช้เป็นหลัก ดังนั้นลองมาทำความรู้จักกับเรื่องของแผนที่ว่า แผนที่ คือ อะไรกันแน่ให้เข้าใจมากขึ้นกว่านี้ดีกว่า
แผนที่ คือ อะไร
เราคงได้ยินคำว่าแผนที่กันมาตั้งแต่เกิดแล้วทว่าหากลองถามกันเล่นๆ ว่ารู้หรือเปล่าความหมายของ แผนที่คือ อะไรกันแน่ เชื่อว่าการตอบคำถามนี้จะเป็นหนึ่งในการตอบคำถามที่ยากพอดูเหมือนกัน อย่างนั้นมาลองดูความหมายที่แท้จริงเลย แผนที่ คือ รูปภาพที่ถูกสร้างขึ้นมาอย่างง่ายโดยจำลองเอาบริเวณใดบริเวณหนึ่ง มีการแสดงออกถึงความสัมพันธ์ขององค์ประกอบต่างๆ เช่น สิ่งที่เป็นวัตถุ หรือสิ่งแยกย่อยที่ตั้งอยู่ในบริเวณดังกล่าว
ปกติแล้วการทำแผนที่มักทำเป็น 2 มิติ แสดงออกถึงระยะห่างระหว่าง 2 จุด ตรงที่ใดที่หนึ่งได้อย่างถูกต้องแม่นยำตามหลักเรขาคณิต เช่น แผนที่ทางภูมิศาสตร์ อีกทั้งเราเองสามารถเลือกวาดแผนที่เพื่อแสดงให้เห็นถึงคุณสมบัติในบริเวณต่างๆ ของโลกใบนี้ได้ด้วย เช่น การแสดงความหนาแน่นของประชากร, การแสดงระดับความสูงของพื้นที่, การแสดงดัชนีด้านการพัฒนาของมนุษย์ในแต่ละประเทศ เป็นต้น
องค์ประกอบสำคัญหลักๆ ของแผนที่
เมื่อเรารู้กันแล้วว่า แผนที่ คือ อะไร คราวนี้เราลองมาทำความรู้จักองค์ประกอบสำคัญของแผนที่กันบ้าง หลักๆ องค์ประกอบของ แผนที่คือ การแยกออกเป็น 2 ประเภทหลักๆ ได้แก่ สิ่งที่เกิดขึ้นมาเองจากธรรมชาติ อาทิ ภูมิประเทศในพื้นที่ประเทศต่างๆ, ปริมาณน้ำฝน, พื้นที่ป่าไม้ กับอีกประเภทคือสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นมา เช่น ที่ตั้งของตัวเมือง, พื้นที่เพาะปลูก, ระบบการคมนาคมขนส่ง เป็นต้น โดยหลักสำคัญในองค์ประกอบของ แผนที่ คือ
- ชื่อแผนที่ นี่คือสิ่งจำเป็นสุดๆ สำหรับคนที่เลือกนำแผนที่ไปใช้งานเพราะจะทำให้เขารู้ว่าแผนที่ที่หยิบไปใช้เป็นแผนที่เกี่ยวกับอะไร มีรายละเอียดแสดงออกมาในเรื่องใดบ้างเพื่อให้สามารถใช้งานได้อย่างถูกต้อง แม่นยำ ตรงกับความต้องการ ปกติแล้วชื่อของแผนที่จะมีคำอธิบายต่างๆ ระบุเพิ่มเติมเอาไว้ให้ด้วย เช่น แผนที่ประเทศไทยแสดงถึงเนื้อที่ป่าไม้, แผนที่ประเทศไทยแสดงถึงการแบ่งเขตพื้นที่และจังหวัด เป็นต้น
- ขอบระวาง จำไว้เสมอว่าสิ่งสำคัญของ แผนที่ คือ เรื่องของขอบระวาง แผนที่ทุกชนิดต้องมีขอบระวาง สิ่งนี้คือขอบเขตของพื้นที่ตรงภูมิประเทศที่แสดงอยู่บนแผนที่นั้นๆ ปกติจะแสดงออกมาด้วยเส้นขนานเป็นการแสดงตำแหน่งละติจูดกับเส้นแมริเดียนเพื่อแสดงตำแหน่งตัวลองติจูด พร้อมทั้งแสดงตัวเลขเพื่อบอกค่าพิกัดของตำแหน่งภูมิศาสตร์ต่างๆ
- ทิศทาง นี่คือส่วนสำคัญในเรื่องการค้นหาตำแหน่งที่ตั้งสิ่งต่างๆ หากใครพอจะนึกออกเวลาเรียนหนังสือในอดีตการหาทิศทางของคนโบราณจะเลือกใช้การขึ้นและตกของดวงอาทิตย์ในตอนกลางวัน ส่วนตอนกลางคืนจะใช้การดูทิศทางจากดาวเหนือ กระทั่งเริ่มมีการประดิษฐ์เข็มทิศออกมาให้ใช้งานทำให้เรื่องการหาทิศทางเป็นเรื่องง่ายมากขึ้น เพราะตัวเข็มทิศเองจะชี้ไปทางทิศเหนือตลอด การใช้ทิศทางของแผนที่ประกอบกับเข็มทิศ การสังเกตจากดวงอาทิตย์และดาวเหนือคือสิ่งสำคัญในการทำให้เราสามารถเดินทางไปจนถึงจุดหมายตามที่ตั้งใจเอาไว้ สังเกตว่าสิ่งที่ต้องมีในทุก แผนที่คือ เข็มทิศ แต่ถ้าหากแผนที่ไหนไม่ได้มีการกำหนดลูกศรหรือเข็มทิศเอาไว้นั่นให้เข้าใจว่าด้านบนของ แผนที่ คือ ทิศเหนือ
- สัญลักษณ์ เป็นเครื่องหมายที่ถูกทำขึ้นมาเพื่อแทนจุดต่างๆ ในภูมิประเทศจริง เหตุผลเพื่อช่วยให้คนใช้งานสามารถอ่านพร้อมแปลความหมายจากตัวแผนที่ได้ถูกต้อง อีกทั้งสิ่งที่ต้องมีเมื่อทำสัญลักษณ์เหล่านี้ไว้บน แผนที่คือ คำอธิบายสัญลักษณ์ต่างๆ
- มาตราส่วน อันนี้เป็นการกำหนดทำนองของการย่อขนาดสิ่งต่างๆ ลงมาให้อยู่บนแผนที่อย่างเหมาะสมเพื่อสร้างความสมจริงมากที่สุด
ประโยชน์ในยุคปัจจุบันของการใช้งาน แผนที่ คือ
- ด้านการใช้ชีวิตประจำวัน – เราสามารถใช้ประโยชน์หลักๆ จาก แผนที่คือ ในเรื่องการเดินทาง การคมนาคม ค้นหาเส้นทาง ถนน การเดินรถของรถประจำทาง รวมถึงยังช่วยบอกในเรื่องสภาพพื้นที่ ดินฟ้าอากาศ ในแต่ละท้องถิ่นได้อีกด้วย
- ด้านการศึกษา – เป็นอุปกรณ์ชั้นดีในการสอนหนังสือให้กับเด็กๆ เพื่อให้ทำความเข้าใจเกี่ยวกับเรื่องของสถานที่ต่างๆ หรือการอ่านแผนที่ให้ง่ายมากขึ้น
- ด้านการทหาร – มีประโยชน์มากสำหรับการใช้งานด้านยุทธศาสตร์ เช่น รู้จักเส้นทางการเดินทาง, การหลบหนี, ทำเลที่ตั้ง, สภาพภูมิประเทศในพื้นที่สงคราม เป็นต้น
- ด้านเศรษฐกิจกับการปกครอง – กำหนดอาณาเขตของจังหวัดต่างๆ ได้ชัดเจน ช่วยพัฒนาด้านการท่องเที่ยว สาธารณูปโภคต่างๆ รวมถึงการบอกถึงปริมาณประชากร สุขอนามัยที่ควรเข้าถึง
ถือว่ายังคงจำเป็นและมีประโยชน์มากๆ สำหรับแผนที่ในการใช้งานทุกวันนี้ และยังคงจะมีเรื่องดีๆ ต่อไปในอนาคตอย่างแน่นอนสำหรับการใช้งานแผนที่
